MUHAMMED ÞAMÝL GENÇOSMANOÐLU

YAPAY ZEKA, TEHDÝTÝ MÝ, FIRSATI MI?...

• admin
• 17 Þubat 2025
• Yazar
• 7664 Görüntüleme

YAPAY ZEKA, TEHDÝTÝ MÝ, FIRSATI MI?

Bilgi güçtür, bilgiye sahip olan dünyayý yönetir diye öðrendik. Bu bir yere kadar doðru bir ifade. Bilgiden de önemli olan bir þey varsa, o da bilgiyi kullanma becerisidir. Bilgiyi nerede, nasýl kullanacaðýz? Eðer biz bilgiyi etkili, yerinde ve sonuç odaklý kullanýrsak, bu bilgiyi kullanma becerisine sahip oluruz. Bilgiyi doðru zamanda, doðru yerde, doðru þekilde kullanmak gerekir. Bilgi cevherdir, hammaddedir; onu iþleyebilen ancak gerçek güce sahip olabilir. Bilgiyi kullanma becerimiz yoksa, bilgi bize yüktür.

Bugün yapay zeka denen bir olgu ile karþý karþýyayýz. Biz istesek de istemesek de yapay zeka bizim hayatýmýza girdi. Yapay zeka olgusu sadece bir teknolojik geliþmeden ibaret bir olgu deðil. Bu artýk toplumlarýn sosyal, ekonomik, askeri hayatlarýný etkileyen bir güç. Bu durumda ne yapacaðýz, nasýl bir tavýr takýnacaðýz? Karþýmýzda duracaðýz, teslim mi olacaðýz? Tamamen yapay zekaya yaslanacak mýyýz, yoksa görmezden mi geleceðiz?

Kimilerine göre bu, insanoðlunun sonu, kimilerine de göre kaçýrýlmamasý gereken bir fýrsat. Ben iki yaklaþýma da mesafeliyim. Ben yapay zekayý bir araç olarak görüyorum. Sadece bir araç. Günlük hayatta bile kullandýðýmýz araçlarý eðer kontrollü bir þekilde kullanmazsak, o faydalý olan araçlar bizim için sýkýntýlý hale gelebilir. Yapay zeka da böyle. Yapay zekayý bir araç olarak kullandýðýmýzda ve kontrol bizde olduðunda kullanýlmasý, faydalanýlmasý gereken bir þey. Araç olarak ifade ettiðimiz þeyler, insanoðlunun hayatýný kolaylaþtýran, insana zaman kazandýran, gücünü daha az kullandýran, hasýlý insanlara faydalý olan aletlerdir. Tarýmda kullandýðýmýz aletler bizim hayatýmýzý nasýl kolaylaþtýrdýðýna bakalým. Traktörü doðru kullandýðýmýzda arazimizi iþliyor, taþýmada vs. iþlerde faydalanýyoruz. Ayný traktörü kontrolsüz bir þekilde kullansak, kaza yapýp altýnda kalabiliriz. Bugün elektrik, hayatýmýza dokunmadýðý bir yer yok. Ama kontrolsüz bir kullanýmda elektrik bizi öldürebilir.

Buradan þunu anlýyoruz: sorun aracýn kendisinde deðil, nasýl kullanýldýðýnda. Ýþte yapay zeka da tam da böyle bir araç. Bilinçli kullandýðýmýzda, kontrollü kullandýðýmýzda faydalanýlacak bir mecra.

Peki ne yapacaðýz? Yapay zekayý öncelikli olarak anlamaya çalýþalým, tanýyalým, bilelim, öðrenelim. Yapay zekanýn nasýl çalýþtýðýný, hangi konularda, hangi alanlarda etkili olduðunu öðrenelim. Bilmediðimiz bir þey bizi yönlendirebilir, onun etkisi altýnda kalabiliriz. Ama bildiðimiz bir þeyin etkisi ancak bizim inisiyatifimizdedir, onu yönlendirmek bize baðlýdýr. Ýþte tam da bu yüzden yapay zekayý öðrenmeliyiz kullaným þeklini.

Yapay zeka insanýn bir alternatifi deðildir, bizim rakibimiz deðildir. Bizim verimliliðimizi artýran bir yardýmcý asistan gibi görmek lazým. Yani o yön alan, yönlenici, biz yönlendiriciyiz. Yapay zekanýn bizi yönetmesine izin vermemek lazým, sürekli kontrolü elde tutmak, aklýmýzda demek lazým. Ýnternet ortamýnda elde ettiðimiz her bilgi gibi yapay zekadan aldýðýmýz bilgileri de kendi kontrol süzgecinden geçirmemiz gerekiyor. Bundan dolayý yapay zekaya karþý da eleþtirel bir yaklaþým içinde olmamýz lazým. Sonuçlarýn her zaman doðru olamayabileceðini hesaba katmamýz gerekiyor. Tamamen bilgiye eriþmiþ olmanýn rehaveti içinde olmamak lazým. Çünkü buralarý besleyen yine insanoðlu. Yanlýþ bilgiler yüklenmiþ olabilir. Algoritmalarýn eðitildiði veriler taraflý olabilir, eksik olabilir ya da belirli gruplara avantaj veya dezavantaj saðlayabilir. Buradan þu sorumluluk da yine biz düþüyor: Bu mekanizmalarý doðru bilgiyle beslemek. Yapay zekayý biz büyütürüz, geliþtiririz. Çünkü yapay zeka kendisine verilen verilerle öðrenir. Eðer yanlýþ bilgi yüklersek, yanlýþ yönlendirir. Bundan dolayý doðru ve ahlaki bilgi yüklenmesi, yapay zekanýn doðru ve kontrollü kullanýlmasý için hayati öneme sahiptir. Konumuz bu deðil elbette. Ama burasý bize vebal de yüklüyor. Hasýlý bu bilgilerin zihin dünyamýzdan süzgeçten geçirmemiz elzem.

Biz istesek de istemesek de yapay zeka olgusu bir gerçek. Hayatýmýza girdi ve çýkmayacak da, biz kabul etsek de etmesek de. O zaman bu gerçeði kabullenmek, teslim olmak deðil, yönetmek lazým. Bizi yönlendiren bir güç haline getirmememiz gerekiyor. Gelecekte çok yakýn zamanlarda birçok iþ kolunda yapay zeka kullanýlacak. Hali hazýrda kullanýlmaya da baþlandý zaten; evimizde kullandýðýmýz süpürge robotlar nasýl da hanýmlarýn iþini rahatlattý, deðil mi? Birçok iþ kolu yapay zeka tarafýndan deðiþtirilecek. Kendimiz ve neslimizi bu iþe hazýrlamamýz lazým. Hatta bir ileri aþamayý düþünüp teknoloji sadece tüketen deðil, onu üreten, ona yön veren bir pozisyonda olmamýz lazým. Kendi deðerlerimiz çerçevesinde yapay zeka kullaným alanlarý oluþturmalýyýz. Bugün Batý dünyasý yapay zeka konusunda ciddi adýmlar atýyor, yatýrýmlar yapýyor, hakeza Çin büyük veri ile yapay zekayý birleþtirerek küresel liderliðe oynuyor. Biz de kendi milli ve manevi deðerlerimize uygun, insan onurunu koruyan ve topluma hizmet eden bir yapay zeka anlayýþý geliþtirebiliriz.

Önümüzde bir araç var. Bu araç bizim verimliliðimiz ve üretkenliðimizi artýrýyor. Örneðin, tekrarlayan ve zaman alan iþleri hýzlandýrarak insanlarýn daha stratejik ve üretken iþlere odaklanmasýný saðlýyor. Hýzlý karar almamýzý saðlar. Günümüzde o kadar çok veri elde ediliyor ki insanlarýn bu denli verileri iþlemesi, analiz etmesi çok zaman alýyor. Yapay zeka tam da burada devreye giriyor; verileri hýzla analiz ederek anlamlý bilgi üretiyor. Bu da bizim doðru karar almamýzý saðlýyor. Maliyetleri düþürmede önemli bir faktör. Çok fazla iþçiye yaptýracaðýmýz iþi bir makine vasýtasýyla halledebiliyoruz. Ýnsanlarýn çalýþmasýnýn riskli ve tehlikeli olduðu yerlerde yapay zekadan yararlanmak mümkün. Mesela nükleer tesislerde, maden ocaklarýnda vs. yerlerde yapay zeka destekli robotlara bu iþler yaptýrýlabilir.

Diyelim ki bir rüzgar esiyor. Biz ne yapacaðýz? Rüzgar türbinleri kurup elektrik mi üreteceðiz, yoksa rüzgarýn önüne bir bent mi kuracaðýz, set mi çekeceðiz? Yapay zeka tam da böyle bir þey. Ona direnmek, gözümüzü kapatmak, görmezden gelmek veya karþý durmak rüzgara bent kurmaya benzer. Rüzgara bent kuranlarýn durumu  gibi, biz de yapay zekaya karþý durursak, ayný þekilde zarar görürüz. Ama onu kendi istediklerimiz doðrultusunda, bilinçli bir þekilde kullanýrsak, kontrolsüz bir rüzgardan enerji ürettiðimiz gibi yapay zekadan da güç elde ederiz. Burada anahtar bilinç ve kontrol.

Bizler rüzgarýn estiði yönü deðiþtiremeyiz ama ona yön verebiliriz. Ýþte yapay zekayý da bu þekilde; ona yön vererek insanlýðýn faydasý için bilinçli ve kontrollü bir þekilde kullanabiliriz. Onu yöneten taraftaysanýz, sonuna kadar kullanabilirsiniz…