Şirin Han

Hz.Ömer Döneminde Kudüs'ün Fethi

• admin
• 30 Haziran 2023
• Yazar
• 8778 Görüntüleme

       HZ. ÖMER DÖNEMİNDE KUDÜS’ÜN FETHİ

 Tarihi sürece baktığımız da Filistin ve Kudus bölgesi Yahudilik,Hristiyanlık ve İslamiyet için önemli bir konumdadır. Bundan dolayıdır ki bu topraklar hakimiyet için pek çok mücadele  vermiştir. Müslümanlar için bu mücadele Hz. Peygamberin[as] vefatından hemen önce Beytü’l-Makdis’in yakında fethedileceği müjdelemiş hatta Şam/Filistin topraklarına gönderilmek üzere Üsame b. Zeyd komutasında bir ordu hazırlatmıştır. Bu sebeple sahabiler Allah Rasulü’nün vefatının hemen ardında Kudüs topraklarını fethe yönelmişlerdir.¹ 

Filistin bölgesi Halife Hz. Ebu Bekir donemin de fethedilmeye başlandı Hz Ebu Bekir döneminde fethedilmeyen Kudus Hz. Ömer dönemin de 638 yılında islam ordusu tatafından fethedildi.

 

                    ^{BİZANS DÖNEMİNE KISA BİR BAKIŞ}

Kudüs şehri M.Ö. 63’te Roma İmparatorluğunun eline geçti . Tabi Roma daha sonra Doğu ve Batı olarak ikiye ayrılmasıdan sonra Kudüs Bizansın eline geçti. Bizans İmparatoru  Kostantin, Hristiyanlığa meyilli oluşunun da etkisiyle  Roma İmparatorluğu’nun tüm vilayetlerinde dini özgürlük uygulanmasına dair bir ferman çıkarmış ve Hristiyanlığı devletin resmi dini haline getirmiştir. ²

Roma İmparatoru bölgeyi ele geçirmeden önce yahudilerde bölgede mevcuttu. Hristiyanlığın hakim sürmesi Yahudiler hazmetmedi. Bu durumda hoşlanmayan Yahudiler sıkıntılar çıkarmaya başladılar. Bundan dolayı Yahudiler Bizans-Sasani mücadelesinde Sasanilerin yanında yer alarak onların Kudüs’ü ele geçirmelerine yardımcı oldular.614 yılında Sassani orduları Kudüs’e girdiyse de şehirdeki  direnişler ve Bizans ordusunun gelişi ile tekrar Bizans’a geçti.³ Taki 638 yılına kadar Bizans hakimiyetinde kaldı ve sonra İslam Devleti tarafından İslam sınırları arasına alındı.

                                                                        HALİFE HZ. ÖMERİN HAYATI

Fil Vak‘ası’ndan on üç yıl kadar sonra, diğer bir rivayete göre ise Büyük (Dördüncü) Ficâr savaşından dört yıl kadar önce Mekke’de doğdu. Baba tarafından soyu Câhiliye döneminde Kureyş kabilesinin sefâret işlerine bakan Adî b. Kâ‘b kabilesine ulaşır ve Kâ‘b b. Lüey’de Hz. Peygamber’in nesebiyle birleşir. Annesi Mahzûm kabilesinden Hanteme bint Hâşim’dir. Müslüman olmadan önceki hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. Babasının develerini güttüğü, içkiye ve kadına çok düşkün olduğu, iyi ata bindiği, iyi silâh kullandığı ve pehlivan yapılı olduğu belirtilmektedir. Şiire meraklı olduğu, güzel konuştuğu, okuma yazma bildiği, ensâb bilgisini öğrendiği, ticaret yaptığı, bu maksatla Suriye, Irak ve Mısır’a gittiği, Kureyş kabilesi adına elçilik görevinde bulunduğu rivayet edilir.4

Hz. Ömer, kureyş kabilesi gibi atalarının dinine bağlıydı (putperestlik). Müslüman olmadan önce Peygamber’e ve  islamiyet’e karşı katı bir düşmanlık besleyen, kendi kabilesinde islamla şereflenen kişilere işkence yapanlardan biri olan Hz. Ömer, Hz Muhammed (sav) peygamber olduktan 6 yıl sonra  616 yılında müslüman oldu . Müslüman olduktan sonra peygamberimizin yanında hiç ayrılmadı.  Hz. Ömer şecaat ve kuvvet sahibi olması   islamın da kuvvet kazanmasını sağladı.

Kudüsün Fethine Doğru

Peygamberimizin vefatından sonra halife olan Hz. Ebubekir, iki yıl Halifelik görevini yapmıştır. 65 yaşında hayatını kaybeden Hz. Ebubekir’in yerine  ikinci Halife olarak Hz.Ömer seçildi. Hz.Ömer İslam devletinin başına geçtiğinde islami bir şuurla cihad politikasına başlamıştır. Halife başta Sasaniler olmak üzere Bizans İmparatorluğu, Mısır, Suriye, Lübnan, Irak,İran ve Filistin fethedildi.( Mescid-i Aksa’nın Müslümanların ilk kıblesi ve Hz. Peygamber’in Miraç gecesinde Mescid-i Aksa’ya gitmesi  Kudüs’ü önemli kılıyor.)Müslümanlar için önemli bir konumda olan Kudüs bölgesi o dönemde Bizans hakimiyetindeydi, 637 yılında Kudüs İslam ordusu tarafından kuşatıldı. Bizanslılar şehri savunmaya ne kadar  gayret etse bile başaramayacaklarını anlayınca  Patrik Safronyus barış istedi ve şehrin anahtarını  yalnızca halife Hz. Ömere vericeğini söyledi. Bu durum  Ebu Ubeyde tarfından Halifeye bir mektupla iletilmişir. Hz. Ömer istişare sonucunda Kudüs’e gelerek şehri teslim almıştır.

 Hz. Ömer, her üç semavi din tarafından kutsal olan Kudüs'e görkemli bir merasimle değil tevazu ile girdi, şehirde ilk olarak Mescid-i Aksa'yı ziyaret edip Hz. Davud'un mihrabında dua etti. Hz. Ömer, Hz. Peygamber'in vefatından sonra bir daha ezan okumayan Bilal-i Habeşi'yi çağırarak ezan okuması ricasında bulundu. Bilal-i Habeşi, Halifenin hatrı ve Kudüs'ün fethi dolayısıyla bu emri bir defaya mahsus olarak yerine getirdi. Bilal-i Habeşi'nin okuduğu ezan Halifeyi ve sahabeleri ağlattı.⁵ Hz. Ömer, Kudüs’te cuma namzı’nı kıldırdıktan sonra Kudüs halkına  ve Hristiyanlara olmak üzere iki emanname verdi.

HZ.ÖMER’İN KUDÜS  EMANNAMESİ

Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla,

1) Bu sözleşme, müminlerin emiri ve Allah’ın kulu Ömer tarafından İliya halkına verilen bir emandır. Onların canlarına, mallarına, kiliselerine, haçlarına, yerleşik ve göçebe olan bütün fertlerine verilen bir teminattır.

2) Kiliseleri mesken yapılmayacak, yıkılmayacak ve kısmen dahi olsa işgal edilmeyecektir. İçindeki kutsal eşyalara dokunulmayacaktır.

3) Halkın mallarına el sürülmeyecektir.

4) Kimse dini inançlarından dolayı zorlanmayacak, kendilerine asla zarar gelmeyecek ve yurtlarına Yahudiler iskan olunmayacaktır.

5) Buna karşılık onlar da cizye vereceklerdir.

6) Bunlardan kim yurdunu terk etmek isterse, gideceği yere kadar mal ve can emniyeti sağlanacaktır. Yurdunda kalmak isteyenler ise, güvende olucaklardır ve cizye vereceklerdir.

7) İsteyen Rumlarla gidecek, isteyen de toprağına dönecektir.

8) Hasat elde edinceye kadar onlardan bir şey istenmeyecektir.

Bu, Allah’ın Resulü’nün halifelerin ve müminlerin kudüs halkına verdiği güvenlik ahdidir.

Cizye ödedikleri müddetçe geçerlidir.

Şahitler: Halid b. Velid, Amr b.As, Abdurrahman b. Avf ve Mu’a-viye b. Ebi Süfyan

(Hicri 15 yılında hazırlandı ve yazıldı) ⁶

^DİPNOTLAR           

^{1 Altun, İsmail,”Sahabe gözünde kudus ve mescid-I aksa,” ILTED, ERZURUM 2017,sayı:47,ss156
 2} Kudüs Tarihi,Bizans yönetiminde kudüs için bkz, s.33-36 , nida yayıncılık
³ Fatih Orta:Hz.Ömer zamanında müslümanların kudüs’ü fethi, yenifikir,2018, bkz. S.18
⁴  Mustafa fayda, “ömer”, TDV İslam Ansiklopedisi,C34, İstanbul,2007,s44
⁵ Mücahit Türetken:AA haber,kudüsün ilk fatihi
⁶ Bünyamin Erul: Kudüs ve Aksa,bkz.s.283

 ^KAYNAKÇA

^{*ERUL, Bünyamin  ," Kudüs ve Aksa”Diyanet işler Başkanlığı, Ankara,2020}
* “Kudüs Tarihi” Nida Yayıncılık 2022   
^{*FAYDA, Mustafa,“ömer” TDV  İslam Ansiklopedisi, C.34,İstanbul ,2007
*TÜRETKEN,Mücahit,     “Kudüs’ün İlk Fatihi”: Hz. Ömer, İstanbul,2018, AA Haber.
*ORTA, Fatih “Hz. Ömer zamanında Müslümanların Kudüs’ü fethi”,Yenifikir,Adnan Menderes Üniversitesi  Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans Öğrencisi”, 2018}

Not: Bu makale Hucurat Hareketi’nin Aksa Halkaları Projesi kapsamında yazılmıştır.

ŞİRİN HAN (Kars Kafkas Üniversitesi Arap Dili ve Edebiyatı Öğrencisi)

 

 

 

 

 

 

                                                                 ⁴